تربیت دینی در آیه 30 سوره روم (بخش دوم)

تنها آیه ای که در مورد فطرت بیان شده و به طور خاص آن را منتسب به خدای متعال می داند، آیة مورد بحث است.
 

غالب روایاتی که در ذیل این آیه آمده است به بیان مصادیق آن پرداخته است . برخی از آیات به بیان مصادیق «فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفًا» پرداخته و برخی احادیث دیگر به بیان مصادیق بخش « فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتىِ فَطَرَ النَّاسَ عَلَیهَْا» .
مصادیق «فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفًا» در روایات: مصادیقی که برای «فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفًا» بیان شده است عبارتند از : ولایت[1]، اقامۀ نماز بدون توجه به راست و چپ[2]، توجه به قبله به گونه ای که صورتی از عبادت بت ها در آن نباشد [3].
مصادیق « فِطْرَتَ اللَّه » در روایات: مصادیقی که برای «فطرت الله» در «فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتىِ فَطَرَ النَّاسَ عَلَیهَْا» ، فطرتی است که خدای متعال انسان را بر اساس آن بنا نهاد و سرشت او را آمیخت، عبارتند از : توحید[4] ، اسلام[5] ، معرفت به خدای متعال[6] ، بنا نهادن ذات انسان بر  لااله الا الله ، محمد رسول خدا و علی ولی خدا [7].
 

«فطرت» به عنوان یک گنجینه ای که در درون هر انسانی وجود دارد می تواند امری مهم برای تربیت دینی قرار بگیرد. این گنیجنه به صورتی است که انسان را به طور ناخواسته ، خداخواه آفریده است.
این نکتة بسیار مهمی در تربیت انسان های دین مدار و دین دار است. در اصل خدای متعال، ذات انسان را به گونه ای آفریده است که وجه دینداری او برتری بر تمامی وجوه دیگر دارد و این امر می تواند هم برای خود انسان تعالی بخش باشد و هم برای مربیان انسان که قصد دارند او را بر محوریت دین تربیت کرده و او ملزم به دینداری کنند .
با بیانی که آیه دارد مشخص می کند، این گنجینة درونی به هیچ وجه تغییر ناپذیر نیست و امری است که در هرجای جهان که انسانی بخواهد مورد خطاب دین قرار بگیرد، کارآیی دارد.
 

نویسندۀ کتاب، با بحثی که در مورد نوع « فاء» در صدر آیه بیان می دارد، آیه را نتیجه و فرع پذیرش آیه قبل یعنی آیه 29 سورۀ روم می باشد. ایشان بیان می دارد :
«إذا ثبت أن الخلق و التدبیر لله وحده لا شریک له و هو سیبعث و یحاسب و لا نجاة لمن أعرض عنه و أقبل على غیره فأقم وجهک للدین و الزمه فإنه الدین الذی تدعو إلیه الخلقة الإلهیة.»[9]
معنای اقامه وجه دین
حرف« لام» ی که در «للدین» آمده است بر نظر ایشان، «لام عهد» بوده و اشاره به اسلام دارد و با پذیرش آن می توان آیه را اینگونه تفسیر کرد: توجه به سوی آن بدون غفلت از آن، مانند کسی که به سوی چیزی روی می آورد و همه حواس و توجه خود را معطوف بدان می کند . این امر به گونه ایست که دیگر به هیچ طرف نه راست و نه چپ روی برنمی گرداند.[10]
معنای حنیف
از آن روی که معنای «حنف» به معنای تمایل دو پا به سوی وسط می باشد ، به نظر علامه طباطبایی;، منظور از «حنیف»، اعتدال است .[11]